Prawem pacjenta jest obecność osoby bliskiej w trakcie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. Obowiązuje ono niezależnie od wieku czy stanu, w jakim znajduje się pacjent. Przepisy dopuszczają jednak okoliczności, w których to prawo pacjenta może zostać ograniczone, a więc gdy obecność osoby bliskiej będzie niemożliwa. Jakie to sytuacje i co należy wówczas zrobić? Jakie są prawa rodziny pacjenta w szpitalu lub u lekarza? Odpowiadamy.

Ustawa o prawach Pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Prawo pacjenta, obowiązek podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych

Zgodnie z art. 21 ust. 1 Ustawy z dnia 6 listopada 2008r., o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta na życzenie pacjenta przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych może być obecna osoba bliska. Dla podmiotu wykonującego działalność leczniczą oznacza to, iż ma on obowiązek poszanowania tego prawa pacjenta i stworzenia warunków do jego wykonania. Prawo do obecności bliskiej osoby przy udzielaniu mu świadczeń zdrowotnych powinno być realizowane bez względu na jego wiek i stan zdrowia pacjenta.

Kto może wejść z pacjentem do gabinetu? Osoba bliska – definicja

Z kim pacjent może wejść do lekarza? Czy na SOR można wejść z osobą towarzyszącą? Osoba bliska w rozumieniu prawa to: małżonek, krewny do drugiego stopnia lub powinowaty do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciel ustawowy, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu lub osoba wskazana przez pacjenta.

Obecność osoby bliskiej na życzenie pacjenta – jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę?

Zgodnie z omawianym przepisem to na wyraźne życzenie pacjenta osoba bliska może być przy nim obecna w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych. Naturalnie takie podejście koreluje z obowiązkiem poszanowania jego intymności. Może też dojść do sytuacji, w których pacjent nie ma możliwości jasnego wyrażania swojej woli w tym zakresie. Nie jest to jednak elementem wystarczającym do przyjęcia, że sprzeciwia się on obecności osoby bliskiej. Wówczas za zasadne uznaję przeprowadzenie analizy kontekstu sytuacyjnego w odniesieniu do konkretnego pacjenta.

Ocena okoliczności faktycznych powinna uwzględniać w szczególności takie elementy jak:

• czy pacjent sam stawił się do podmiotu celem udzielenia mu świadczeń zdrowotnych, czy też w towarzystwie osoby bliskiej,
• jaki był stan zdrowia pacjenta w chwili zgłoszenia do podmiotu,
• co było powodem decyzji o zwróceniu się o udzielenie świadczeń zdrowotnych,
• jak bardzo dynamicznie rozwija się choroba,
• jaki jest stan zdrowia pacjenta oraz rokowania,
• jakiej treści oświadczenia złożone zostały w dokumentacji medycznej,
• ochrona dóbr osobistych pacjenta,
• zasady współżycia społecznego.

W procesie ustalania stanu faktycznego należy orzec, jak zachowałby się pacjent w zakresie życzenia obecności przy nim osoby bliskiej, gdyby nie istniały przeszkody ograniczające możliwość swobodnego wyrażenia woli. Prawo pacjenta do poszanowania intymności, godności, w tym prawo do umierania w spokoju, zasady współżycia społecznego, konieczność ochrony dóbr osobistych pacjenta, realizacja obowiązków zawodowych w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych, tworzą siatkę przenikających się relacji, uwarunkowań, wymuszają nieustanne dokonywanie ocen i podejmowanie decyzji. Ocen i decyzji, które muszą uwzględniać wartość samą w sobie, jaką jest istota ludzka, oraz jej sfera prywatnych relacji osobistych.

Odmowa obecności osoby bliskiej przy pacjencie

Zgodnie z art. 21 ust. 2 Ustawy z dnia 6 listopada 2008r., o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta osoba wykonująca zawód medyczny udzielająca świadczeń zdrowotnych pacjentowi może odmówić pacjentowi obecności osoby bliskiej. Może tego dokonać, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowę odnotowuje się w dokumentacji medycznej. Należy bezwzględnie przestrzegać tych regulacji, gdyż odmowa może podlegać kontroli merytorycznej. Podmiot medyczny powinien być zatem przygotowany na jej uzasadnienie.

Autor: mgr Dominik Spałek